بن‌بست سلیمان

در کوچه‌ای که نام‌اش
بن‌بست سلیمان بود
نه پیغمبری زندگی می‌کرد
که از صورت‌اش نور ببارد
و نه شیطانی
که خواب کوچک گنجشک‌ها را
از شاخه‌های درخت انجیر
................................بدزدد
کودکان این‌جا
هر بامداد
خورشید را
در انتهای شرقی‌ی کوچه می‌کاشتند
و ستاره بود
که بر دستان جوان‌مان می‌ریخت
گاهی که ابر
رویا‌ی آسمان را تاریک می‌کرد
مادر بزرگ
خورشید را بدون آن‌که مچاله کند
در بقچه‌ی قدیمی‌ی رنگین‌اش
....................................... پنهان می‌کرد
*
مادر بزرگ که مرد
بقچه‌‌اش خالی بود
و خورشید آن‌قدر دور شد
که سایه‌ی‌ انبوه درخت انجیر
....................................... باز نگشت

...............................................روزویل کایفرنیا ۱۲ جولای ۲۰۰۸

سرزمین هرز

.

به سایت یداله رویایی نگاه می‌کردم که در بالای صفحه برخوردم به نام خداداد فروهر و آدرس اینترنتی‌اش .

وقتی می‌گویند حرف حرف می‌آورد راست است همچنان‌که صحبت‌های خداداد فروهر در ارتباط با تعطیل و یا به قول خود رویایی گِل گرفتن پنجره‌ی نظرخواهی‌ها ی سایت‌اش و قضایای مربوطه جناب رویایی را به حرف آورد که این آخری را خواندنی‌تر یافتم که آن را در اختیتارتان می‌گذارم. راستی حرف شما چیست؟

...........................................................................ح.ش

نشانی‌ی رویایی را می‌توانید در پیوند رسانه ببینید.

.

سرزمین هرز

.

هیچ کس بر هیچ کس تأثیرنمی گذارد، حوزۀ تأثیرگیری به صفررسیده و این درحالی ست که همه شبیه هم می نویسند" از وبلاگ خداداد فروهر .

,

عباس عزیز

در نقد ما، بویژه نقد شعر، رایج این است که در کار شاعر اول به دنبال کشف تاثیر می گردند تا ببینند جای پای کدام شاعر ِپیش از او در اوست که آنرا مثل عیب، یا ضعفِ کار، پرچم کنند . و این مرا همیشه به خاطره ای از شاعر بزرگ فرانسوي، لوئی آراگون، می برَد

لوئی آراگون را اولین بار در پیاده روهای بولوار سن ژرمن دیدم، سپتامبر 1981 بود. من با نادر نادرپور بودم و او با حمید فولادوند (جوان زیباروی و رعنائی که سالهای آخر ِاو را با او می گذراند) حمید مارا بعنوان دو "شاعر بزرگ فارسی زبان" معرفی کرد و آراگون همینکه دید ایرانی هستیم مارا همان جا، بر سر میزی که در آفتابِ پیاده رو خالی مانده بود، به پیاله ای دعوت کرد

نشستیم ، و او بی هیچ مقدمه ای شروع کرد واز حیرتِ خود از سعدی گفت، و بسیار می گفت. نادر پور که شعر و ادبیات فرانسه را خوب می شناخت گفت : من هم موارد بسیاری از تأثیر سعدی را در کارهای شما و نیز در مجموعۀ "چشم های الزا" دیده ام آراگون پیاله اش را سرکشید و گفت

- من از تمام بزرگان عالم تأثیر گرفته ام و نادر پور که یک لحظه اندیشیده بود نکند گاف کرده باشد حرف را به الزا* برگرداتد و گفت

ولي تأثیر بزرگِ الزا را هم نمی شود ندیده گرفت، چشم های الزا در بیشتر شعرهاي شما منبع الهام شمابوده اند - آره، نمیدانم چرا، با اینکه چشم های زشتی داشت

- به زحمت لبخندی زدیم چون نمی دانستیم باید بخندیم یا بگوئیم اختیار دارید استاد این را گفت و دوباره سر سعدی رفت و ما تاآخر چیزی نگفتیم. پیاله هامان که خالی شد بلند شدیم و تشکرکردیم. من گفتم: دوباره خوانش سعدی را از سر خواهم گرفت، مطمئن باشید دستش را از روی شانه ام بر نمی داشت وقتی که می گفت

بخوانید، بخوانید، فقط بزرگ هارا بخوانید، و یادتان باشد که : - من از تمام بزرگان عالم تأثیرگرفته ام .

هنوز در اینم که دراین حرف فروتنی بود یا ادعا .

.

تا وقت دیگر قربانت

قصیده‌ای كوتاه‌، به بلندی تاریخ

دریغ‌ام آمد این نوشتار از روزنوشته‌های نویسنده‌ی متعهد پرویز رجبی را برای شما نیاورم.
( گفتار ۷-۱ از سلسله گفتار ترازوی هزار کفه به نام قصیده‌ای كوتاه‌، به بلندی تاریخ )
نشانی‌ی سایت پرویز رجبی را می‌توانید در پیوندهای رسانه ببینید.
.
,
قصیده‌ای كوتاه‌، به بلندی تاریخ

هنگامی كه سرگرم نوشتن این پیشگفتار بودم‌، كتاب كوتاه‌، اما برندۀ محسن مخلباف‌، به نام «بودا در افغانستان تخریب نشد، از شرم فرو ریخت‌» به دستم رسید. مخلباف در این كتاب شعری را آورده است كه در دربار سلطان محمود غزنوی و در دوران باشكوه شعر فارسی سروده نشده است‌، بلكه آن را شاعری معاصر از افغانستان زمزمه كرده است‌. به مخملباف دسترسی نداشتم كه به او بگویم كه من اگر به جای او بودم‌، این كتاب آكنده از زشتی‌ها را، «آخ‌!» می‌نامیدم‌، اما از آوردن شعر آن مرد غریب افغانی كه به ایران پناه آورده و به هنگام ترك ایران شعر خود را سروده است‌، صرف نظر نمی‌كنم‌. زیرا كه این شعر كوتاه نیمی از بار این رساله را از دوشم برمی‌دارد.
^دریغ كه نمی‌دانم‌، هنگامی كه كاروانی از شتر و با بار صله به شهر یا روستای شاعر درمی‌آید، او به گمنامی در كدام گورستان خواهد بود، تا بوته‌ای از خار از میهنش را برایش سفارش دهم‌! این دسته‌خار حتماً نباید از كنار مزارع تریاك چیده شود. دسته‌ای از خار بیابان‌های تایباد تا مسیلۀ میان تهران و ورامین هم كارساز است‌.

^پیاده آمده بودم‌، پیاده خواهم رفت‌.
^همان غریبه كه قلك نداشت‌، خواهد رفت‌.
^و كودكی كه عروسك نداشت‌، خواهد رفت‌.
^طلسم غربتم امشب شكسته خواهد شد.
^و سفره‌ای كه تهی بود بسته خواهد شد.
^منم‌، تمام افق را به رنج گردیده‌.
^منم كه هركه مرا دیده‌، در گذر دیده‌.
^تمام آنچه ندارم‌، نهاده خواهم رفت‌.
^پیاده آمده بودم‌، پیاده خواهم رفت‌.
. 8:

^خاطره‌ای از یك نوشته‌!

^واهمه‌ای ندارم كه این خاطره‌، كه با خواندن نوشتۀ مخملباف به یاد آن افتاده‌ام‌، نوعی بازی‌گوشی تلقی شود! چون این خاطره را كه 30 سال پیش نخست به آلمانی نوشته‌ام و سپس به فارسی چاپ كرده‌ام‌، در پیوندی مستقیم می‌بینم با ترازوی هزار كفه‌. در هر حال این پیشگفتار كم‌تر شباهتی به دیگر پیشگفتارها دارد!
^سی‌پنج سال پیش كه دربارۀ كریم‌خان زند و زمان او مطالعه می‌كردم‌، به حقیقتی رسیدم كه در این‌جا عیناً به نقل آن می‌پردازم‌:
^می‌گویند و می‌نویسند، كه چون نادرشاه افغان‌ها را از ایران بیرون راند و موفق به فتوحات بزرگی شد، یكی از بزرگ‌ترین چهره‌های مثبت ایران است‌. اینك یك بار دیگر، اما با دیدی تازه‌، نگاهی می‌اندازم به مسئله افغان‌ها. اگر بخواهم مسئلۀ خراسان بزرگ را پیش بكشم و بخواهم دربارۀ شناسنامه و كارنامۀ افغانستان بحث كنم سخن به درازا می‌كشد و لازم می‌آید كه از سنگ‌نبشتۀ بیستون داریوش تا كتاب‌های جغرافی‌دان‌های بزرگ اسلامی‌، همه را مورد بررسی قرار دهم‌.
^در این‌جا تنها می‌خواهم اشاره‌ای داشته باشم به دو «عنوان‌» از دو فصل‌ِ تقریباً همۀ كتاب‌هایی كه دربارۀ ایران نوشته شده‌اند: یكی عنوان «حملۀ افغان‌ها به ایران‌»، آن‌جا كه حكومت صفویان به حد ضعف خود رسیده بود و دیگری كمی پایین‌تر، آن‌جا كه سخن از بی‌عرضگی قاجارها می‌رود، عنوان «جداشدن افغانستان از ایران‌». سپس در داخل كتاب فغان از این‌كه افغان‌ها آمدند و كشتند و سوختند و رفتند و چند صفحه آن طرف‌تر، قلم‌فرسایی و افسوس كه به سبب سیاست استعماری انگلستان و بی لیاقتی فلان شاه بی‌عرضۀ قاجار افغانستان عزیز از ایران جدا شد... و در سراسر كتاب هیچ معلوم نمی‌شود كه افغان‌ها در كشور خود ایران‌، به غلط یا به درست‌، شورش كردند و یا از سرزمینی بیگانه به ایران تاختند.
^واقعیت این است كه خراسان بزرگ و افغانستان آبشخور بیشترین بخش فرهنگ‌، دین و زبان ایران باستان است‌. سودمند خواهد بود كه در نگاهمان‌، اگر نه به افغانستان‌، دست كم به افغان‌ها تجدید نظر كنیم و دلمان هرگز بار ندهد كه آن‌ها برای اجاره‌دادن بازوان خود، پیاده بیایند و پیاده بروند. این نگاه می‌تواند به گفت‌وگویی مدنی بیانجامد كه دربارۀ خودمان است‌.
^شاید بتوانیم به این نتیجه برسیم كه پس از گذشت حدود دو سده از تاریخی كه انگلیسی‌ها شناسنامه‌های افغان‌ها را پاره كردند، از سر تقصیر محمود افغان بگذریم‌، كه شاه‌سلطان‌حسین صفوی را گردن زد، و برای افغانی‌ها شناسنامه‌های المثنی صادر كنیم‌. فراموش نكنیم كه غزنین روزگاری دربار شعر فارسی بود و هنگامی كه فردوسی شاهنامه را، با آهنگ زنده نگه‌داشتن عجم‌، در توس می‌سرود افغان‌ها را هم در مد نظر داشت‌. فردوسی مردی نبود كه میان هم‌میهنان خود تفاوت نهد. ظاهراً استخوان‌های قفسۀ سینۀ مهربان زرتشت نیز در خاك افغانستان گم‌شده‌اند. فراموش نكنیم كه در تاریخ ایران‌، بدرست یا نادرست‌، گوشه‌های زیادی علیه حكومت مركزی شوریده‌اند و اگر روزی همۀ گوشه‌های ایران هم كه بشورند، ایرانیان خود را از خود نخواهند راند. اگر چنین شود، بزرگ‌ترین غربت تاریخ آفریده خواهد شد!

^1. 9:

^سخن آخر از پیشگفتار

^و همان‌گونه كه در بالا اشاره كردم‌، در این رساله از آوردن منبع خودداری می‌كنم‌، تا این رساله به كار همگان بیاید. در اشارۀ گذرای به تاریخ هم خواهم كوشید تا بیشتر به آغاز و آبشخورها بپردازم تا مثلاً به جنگ چالدران یا انتفاضه‌، الاّ به ضرورت‌! بنا بر این خشم خواننده را خواهم انگیخت‌، كه اغلب مطلب دلخواه خود را نخواهد یافت‌.
^در پرداختن به نقش علوم اسلامی در مدنیت غربی‌، در كنار دیگر منابع قابل دسترس‌، به كتاب «بازرگانان و صلیبی‌ها» نوشتۀ پروفسور عزیز عطیه تكیه كرده‌ام‌، كه در سال 1962 از سوی دانشگاه ایندیانا منتشر شده است و از كتاب «فرهنگ ایرانی‌» دكتر محمد ملایری‌، از انتشارات توس در سال 1374، غافل نبوده‌ام‌. همسرم لیلی هوشمندافشار، كه بندبند این رساله را همراه او اندیشیده‌ام‌، در اشارۀ به بسیاری از بزنگاه‌های تاریخ یاورم بوده است‌.